τανύω

ΝΜΑ, και τανύζω και μέσ. τ. τανιέμαι και τανυέμαι ή τανυούμαι Ν

1. εκτείνω, τεντώνω κάτι και κυρίως απλώνω κάτι διάπλατα

2. (κυρίως σχετικά με τόξα, χορδές) τεντώνω κάτι όσο είναι δυνατόν

νεοελλ.

μέσ. τανύομαι και τανιέμαι και τανυέμαι και τανυούμαι

α) εκτείνω τα μέλη τού σώματος μου λόγω κοπώσεως, ατονίας ή ασθένειας

β) σφίγγομαι κατά την αποπάτηση ή κατά τον τοκετό

αρχ.

1. κατευθύνω, οδηγώ κάτι προς μια κατεύθυνση («ἐπ' Ἰσθμῷ... ἅρμα... τάνυεν», Πίνδ.)

2. εκτείνω κάτι σε μήκος, απλώνω («παρὰ δὲ ξεστὴν ἐτάνυσσε τράπεζαν», Ομ. Οδ.)

3. (για πτηνά κατά την πτήση τους) σχηματίζω σειρά που εκτείνεται σε μεγάλο μήκος

4. (μέσ. και παθ.) α) εντείνω τις δυνάμεις μου, καταβάλλω κάθε δυνατή προσπάθεια

β) (για άλογα) τρέχω με όλη μου τη δύναμη

5. μτφ. α) προσδίδω σε κάτι μεγαλύτερη ένταση, επιτείνω («ἔριδα πτολέμοιο τάνυσσαν», Ομ. Ιλ.)

β) διεγείρω, παροξύνω («ἔριδος κρατερῆς καὶ ὁμοιΐου πολέμοιο πεῑραρ ἐπαλλάξαντες ἐπ' ἀμφοτέροισι τάνυσσαν», Ομ. Ιλ.)

6. φρ. α) «τανύειν τὰ ὦτα» — ένταση τής προσοχής, το να δίνει κανείς προσοχή σε κάτι (Ιουλ. Αιγ.)

β) «τανύειν ὄμμα ἐπὶ τίνος [ή ἔς τινα]» — το να στρέφει κανείς το βλέμμα του σε κάποιον ἡ σε κάτι (Ανθ. Παλ.).

[ΕΤΥΜΟΛ. Το ρ. τανύω σχηματίστηκε δευτερογενώς από τον αρχ. ενεστ. τάνυμαι*, κατά τα θεματικά βαρύτονα φωνηεντόληκτα τής α' συζυγίας. Από τον αόρ. ἐτανύσθην, που έδινε την αίσθηση ρήματος σε -ίζω (πρβλ. ἐνομίσθην), σχηματίστηκε ο νεοελλ. τ. τανύζω, -ομαι].